Chuyên đề: Sử dụng tranh ảnh trong dạy văn bản nhật dụng Khối 8

SỬ DỤNG TRANH ẢNH TRONG DẠY VĂN BẢN NHẬT DỤNG

NGỮ VĂN 8 NHẰM PHÁT HUY NĂNG LỰC HỌC SINH

A. PhÇn më ®Çu

I. LÝ do chän ®Ò tµi

1. C¬ së lý luËn

            “V¨n häc lµ nh©n häc”.V¨n häc cã vai trß quan träng trong ®êi sèng vµ trong sù ph¸t triÓn t­ duy cña con ng­êi.

            Lµ mét m«n häc thuéc nhãm khoa häc x· héi, m«n v¨n cã tÇm quan träng trong viÖc gi¸o dôc quan ®iÓm t­ t­ëng, t×nh c¶m cho häc sinh. §ång thêi lµ m«n häc thuéc nhãm c«ng cô, m«n v¨n cßn thÓ hiÖn râ mèi quan hÖ víi c¸c m«n häc kh¸c. Häc tèt m«n v¨n sÏ t¸c ®éng tÝch cùc tíi c¸c m«n häc kh¸cvµ ng­îc l¹i c¸c m«n häc kh¸c còng gãp phÇn häc tèt m«n v¨n. §iÒu ®ã ®¹t ra yªu cÇu t¨ng c­êng tÝnh thùc hµnh gi¶m lý thuyÕt, g¾n häc víi hµnh, g¾n kiÕn thøc víi thùc tiÔn hÕt søc phong phó, sinh ®éng cña cuéc sèng. 

            Nh÷ng ®æi míi ®ång bé vÒ gi¸o dôc THCS vµ viÖc x©y dùng ch­¬ng tr×nh biªn so¹n l¹i SGK c¸c m«n häc theo t­ t­ëng tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng häc tËp cña häc sinh ®· ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu cÊp thiÕt vÒ ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc.

            §Æc biÖt  trong ch­¬ng tr×nh Ng÷ v¨n THCS ®­îc x©y dùng theo tinh thÇn tÝch hîp. C¸c v¨n b¶n ®­îc lùa chän theo tiªu chÝ kiÓu v¨n b¶n vµ t­¬ng øng víi kiÓu v¨n b¶n lµ thÓ lo¹i t¸c phÈm chø kh«ng ph¶i lµ sù lùa chän theo lÞch sö v¨n häc vÒ néi dung. Ngoµi yªu cÇu vÒ tÝnh t­ t­ëng, phï hîp víi t©m lý løa tuæi THCS cßn cã néi dung lµ tÝnh cËp nhËt, g¾n kÕt víi ®êi sèng, ®­a häc sinh trë l¹i nh÷ng vÊn ®Ò quen thuéc, gÇn gòi hµng ngµy, võa cã tÝnh l©u dµi mµ mäi ng­êi ®Òu qu©n t©m ®Õn.

V¨n b¶n NhËt dông trong ch­¬ng tr×nh ng÷ v¨n THCS  mang néi dung “gÇn gòi, bøc thiÕt ®èi víi cuéc sèng tr­íc m¾t cña con ng­êi vµ céng ®ång trong x· héi hiÖn ®¹i”, h­íng ng­êi häc tíi nh÷ng vÊn ®Ò thêi sù h»ng ngµy mµ mçi c¸ nh©n, céng ®ång ®Òu quan t©m nh­ m«i tr­êng, d©n sè, søc khoÎ céng ®ång quyÒn trÎ em... Do ®ã nh÷ng v¨n b¶n nµy gióp cho ng­êi d¹y dÔ dµng ®¹t ®­îc môc tiªu: t¨ng tÝnh thùc hµnh, gi¶m lý thuyÕt, g¾n bµi häc víi thùc tiÔn.

Phần văn bản nhật dụng trong chương trình THCS phân bố đều ở 4 khối lớp và việc
Sử dụng tranh ảnh trong bài dạy không phải là mới nhưng đối với phần văn bản nhật dụng ở lớp 8 thì việc sử dụng tranh ảnh minh họa đã đem đến cho học sinh nhiều hứng thú trong học tập và cũng đạt được hiệu quả cao trong nội dung bài dạy vì sự sinh động, cập nhật của nó.

XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ ®ã t«i muèn t×m hiÓu, nghiªn cøu s©u h¬n ®Ó trang bÞ cho m×nh PPDH cã hiÖu qu¶ nh÷ng v¨n b¶n nhËt dông.

2. C¬ së thùc tiÔn:

* Thuận lợi :

            Học sinh đã được tiếp xúc với văn bản nhật dụng khá nhiều nên phần lớn các em đã hiểu được nội dung mà văn bản nhật dụng muốn diễn đạt.

            Lượng tranh ảnh liên quan đến các bài dạy về văn bản nhật dụng khá đa dạng nên học sinh dễ dàng tìm tư liệu cho bài học.

            Giáo viên và học sinh đều tích cực sưu tầm các tranh ảnh liên quan đến bài

* Khó khăn

            Không phải học sinh nào cũng chịu khó sưu tầm các tranh ảnh liên quan đến bài học.

            Vì lượng tranh ảnh rất đa dạng nên việc lựa chọn cũng gặp những khó khăn nhất định.

            HiÖn nay häc sinh cã xu h­íng xem nhÑ häc nh÷ng m«n x·  héi nãi chung, m«n ng÷ v¨n nãi riªng. Còng chÝnh v× thÕ mµ chÊt l­îng häc v¨n cã chiÒu h­íng gi¶m sót. Häc sinh kh«ng say mª, yªu thÝch m«n häc mµ say mª vµo nh÷ng m«n mang xu h­íng thêi cuéc nh­ tiÕng Anh,  Tin häc .... ChÝnh v× thÕ l¹i cµng ®ßi hái ng­êi gi¸o viªn ®Æc biÖt lµ gi¸o viªn Ng÷ v¨n ph¶i t¹o ®­îc giê häc thu hót häc sinh, lµm cho häc sinh mong chê ®Õn giê häc. §iÒu nµy ®ßi hái ng­êi gi¸o viªn ph¶i cã t©m huyÕt víi nghÒ nghiÖp, t×m ra ®­îc nh÷ng thuËn lîi - khã kh¨n trong giê häc ®Ó kÞp thêi uèn n¾n, rót kinh nghiÖm cho m×nh.

XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do trªn, t«i ®· m¹nh d¹n đưa ra chuyên đề ‘ Sử dụng tranh ảnh trong dạy văn bản nhật dụng ngữ văn lớp 8 nhằm phát huy năng lực cảu học sinh’ ®Ó gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶  giê d¹y v¨n b¶n nhËt dông vµ ®Ó  häc sinh yªu thÝch giê häc v¨n.

II. Môc ®Ých chuyên đề:

            §­a ra h­íng gi¶i quyÕt mét sè khóc m¾c vÒ kiÕn thøc vµ ph­¬ng ph¸p d¹y häc, tõ ®ã cã thªm kinh nghiÖm ®Ó d¹y tèt phÇn v¨n b¶n nhËt dông trình chương ngữ văn lớp 8, ®¸p øng nhu cÇu ®æi míi ch­¬ng tr×nh Ng÷ v¨n THCS hiÖn nay.

b. PhÇn néi dung

I. Văn bản nhật dụng:

            V¨n b¶n nhËt dông lµ g×? V¨n b¶n NhËt dông kh«ng ph¶i lµ mét kh¸i niÖm chØ thÓ lo¹i hay kiÓu v¨n b¶n.  Nãi ®Õn v¨n b¶n NhËt dông tr­íc hÕt lµ nãi ®Õn tÝnh chÊt néi dung cña v¨n b¶n. §ã lµ nh÷ng bµi viÕt cã néi dung gÇn gòi, bøc thiÕt ®èi víi cuéc sèng tr­íc m¾t cña con ng­êi vµ céng ®ång x· héi hiÖn ®¹i nh­: thiªn nhiªn, m«i tr­êng, n¨ng l­îng, d©n sè, quyÒn trÎ em, ma tuý... V¨n b¶n NhËt dông cã thÓ dïng tÊt c¶ c¸c thÓ lo¹i còng nh­ c¸c kiÓu v¨n b¶n.

II. Nội dung chuyên đề

1. C¸c néi dung cô thÓ trong ®Ò tµi.

a/HÖ thèng v¨n b¶n nhËt dông trong SGK Ng÷ v¨n lớp 8

b/§Æc ®iÓm néi dung vµ h×nh thøc cña v¨n b¶n nhËt dông trong chương trình ngữ văn 8

            ‘ Th«ng tin vÒ ngµy tr¸i ®Êt n¨m 2000’ lµ v¨n b¶n thuyÕt minh tr×nh bµy vÒ t¸c h¹i cña bao b× ni l«ng ®èi víi m«i tr­êng vµ søc khoÎ con ng­êi. §· ®Õn lóc chóng ta ph¶i nh×n nhËn l¹i thãi quen dïng bao b× ni l«ng ®Ó cã hµnh ®éng thiÕt thùc b¶o vÖ m«i tr­êng sèng cña chóng ta  b»ng c¸ch h­ëng øng lêi kªu gäi: “Mét ngµy kh«ng dïng bao b× ni l«ng”. Th«ng ®iÖp nµy chÝnh lµ néi dung nhËt dông cña v¨n b¶n “Th«ng tin vÒ Ngµy Tr¸i §Êt n¨m 2000”.

            ‘ ¤n dÞch ,thuèc l¸’ lµ mét bµi thuyÕt minh cung cÊp cho b¹n ®äc nh÷ng tri thøc kh¸ch quan vÒ t¸c h¹i cña thuèc l¸ ®èi víi søc khoÎ vµ cã thÓ lµm suy tho¸i ®¹o ®øc con ng­êi. Kh«ng dõng ë ®ã v¨n b¶n nµy cßn thÓ hiÖn tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cña ng­êi viÕt ®èi víi søc khoÎ céng ®ång khi «ng trùc tiÕp bµy tá th¸i ®é  ®èi víi thuèc l¸ mµ «ng gäi lµ mét thø “«n dÞch”, vµ kiÕn nghÞ “§· ®Õn lóc mäi ng­êi ph¶i ®øng lªn chèng l¹i, ng¨n ngõa n¹n «n dÞch nµy”.

            T¸c gi¶ ®· sö dông thñ ph¸p thuyÕt minh quen thuéc nh­: liÖt kª, so s¸nh, lêi v¨n vÉn sö dông c¸c thuËt ng÷ khoa häc nh­ng dÔ hiÓu do ®­îc gi¶i thÝch cô thÓ, kÕt hîp trong ®ã lµ lêi b×nh luËn mang s¾c th¸i biÓu c¶m râ rÖt. TÊt c¶ ®­îc viÕt b»ng tri thøc vµ t©m huyÕt cña cña mét nhµ y häc næi tiÕng, vµ ®iÒu ®ã lµm nªn søc thuyÕt phôc cña bµi v¨n nµy.

            ý nghÜa nhËt dông cña v¨n b¶n nµy kh«ng chØ lµ c¶nh b¸o cho mçi ng­êi vÒ mét n¹n dÞch cã søc tµn ph¸ søc khoÎ céng ®ång, g©y thµnh tÖ n¹n x· héi mµ cßn gãp phÇn cæ ®éng cho chiÕn dÞch truyÒn th«ng chèng hót thuèc l¸ ®ang diÔn ra réng kh¾p hiÖn nay.

            ‘ Bµi to¸n d©n sè’ tõ c©u chuyÖn vui vÒ mét bµi to¸n cæ liªn hÖ sang chuyÖn kh«ng vui vÒ viÖc gia t¨ng d©n sè trªn tr¸i ®Êt b»ng mét tÝnh to¸n l« gic sau: Mét bµn cê cã 64 «, nÕu sè thãc trong mçi « t¨ng theo cÊp sè nh©n c«ng béi lµ 2 th× tæng sè thãc nhiÒu tíi møc cã thÓ phñ kÝn bÒ mÆt tr¸i ®Êt => tr¸i ®Êt lóc ®Çu chØ cã 2 ng­êi, nÕu loµi ng­êi còng t¨ng theo cÊp sè nh©n Êy th× tæng d©n sè sÏ ®¹t « thø 30 (n¨m1995) vµ « thø 31 (n¨m 2015) => nÕu cø ®Ó d©n sè t¨ng nh­ thÕ th× ®Õn mét ngµy 64 « cña bµn cê sÏ bÞ lÊp kÝn vµ khi ®ã mçi ng­êi chØ cßn mét chç ë víi diÖn tÝch nh­ mét h¹t thãc trªn tr¸i ®Êt.

            Môc ®Ých cña sù tÝnh to¸n nµy lµ b¸o ®éng vÒ nguy c¬ bïng næ vµ gia t¨ng d©n sè cña thÕ giíi. V× thÕ “Bµi to¸n d©n sè” ®­îc xem lµ mét v¨n b¶n nhËt dông phôc vô cho chñ ®Ò “d©n sè vµ t­¬ng lai cña nh©n lo¹i”. Bµi to¸n nµy cµng cã ý nghÜa thêi sù ®èi víi c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn, trong ®ã cã ViÖt Nam.

            VÒ h×nh thøc, “Bµi to¸n d©n sè” lµ mét v¨n b¶n nghÞ luËn sö dông ph­¬ng thøc lËp luËn b»ng h×nh thøc luËn cø. Nh­ng bµi nghÞ luËn x· héi nµy dÔ hiÓu bëi sù ®an cµi rÊt tù nhiªn cña ph­¬ng thøc tù sù.

2. Ph­¬ng ph¸p thực hiện:

 Phương pháp mà tôi áp dụng trong những giờ dạy văn bản nhật dụng lớp 8 là sử dụng tranh ảnh liên quan đến nội dung bài học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh

* Tác dụng của việc sử dụng tranh ảnh trong quá trình dạy văn bản nhật dụng:

- Laø moät trong caùc phöông tieän goùp phaàn thöïc hieän muïc tieâu yeâu caàu daïy hoïc Ngöõ vaên.

- Nhaän thöùc qua hình aûnh tröïc quan.

- Gôïi lieân töôûng

- Taïo caûm höùng thaåm mó –höùng thuù

VD: Vaên baûn “ Thoâng tin veà ngaøy Traùi ñaát naêm 2000”

Giaùo vieân coù theå cho hoïc sinh xem nhöõng böùc tranh minh hoïa cho taùc haïi cuûa bao bì ni loâng ñoái vôùi moâi tröôøng vaø söùc khoûe con ngöôøi

VD: Vaên baûn “ Baøi toaùn daân soá”

Tranh minh hoïa cho taùc haïi cuûa vieäc gia taêng daân soá ñoái vôùi moâi tröôøng, taøi nguyeân thieân nhieân, söï phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi

VD: Vaên baûn “ OÂân dòch, thuoác laù”

Tranh aûnh minh hoïa cho taùc haïi cuûa thuoác laù ñoái vôùi söùc khoûe goàm: nhöõng böùc aûnh cuûa nhöõng ngöôøi bò beänh ung thö phoåi, taét ñoäng maïch, nhoài maùu cô tim.

* Nhöõng yeâu caàu khi söû duïng tranh, aûnh:

     - Nghieân cöùu, nhaän xeùt veà chaát löôïng,giaù trò cuûa tröïc quan tröôùc khi söû duïng.

     - Ñònh höôùng khai thaùc noäi dung naøo.

     - Söû duïng vaøo thôøi ñieåm naøo trong quaù trình daïy hoïc.

     - Môû roäng theâm tröïc quan ngoaøi saùch giaùo khoa ñeå taêng cöôøng yeáu toá thöïc tieãn.

    - Quan saùt, moâ taû vaø lieân töôûng; phaùt hieän; phaân tích toång hôïp.

    - ÔÛ nhöõng möùc ñoä khaùc nhau, khoâng söû duïng tranh, aûnh moät caùch hình thöùc hôøi hôït, laøm nhö vaäy seõ maát ñi thôøi gian vaø phaûn taùc duïng.

C. KẾT LUẬN

Văn bản nhật dụng có tính cấp thiết và tính thời sự rất cao  tác động đến học sinh        yêu cầu học sinh có ý thức trong các vấn đề mà văn bản nhật dụng nêu ra.
Sử dụng tranh ảnh trong bài dạy không phải là mới nhưng đối với phần văn bản nhật dụng ở lớp 8 thì việc sử dụng tranh ảnh minh họa đã đem đến cho học sinh nhiều hứng thú trong học tập và cũng đạt được hiệu quả cao trong nội dung bài dạy vì sự sinh động, cập nhật của nó.